november 2024 - Lifebizz

In de systemische benadering beschouwen we organisaties als levende systemen. Dit perspectief nodigt ons uit om het geheel te zien: niet alleen de afzonderlijke delen, maar vooral de relaties tussen die delen en de wisselwerking met de omgeving. Wanneer een organisatie als een levend systeem wordt beschouwd, kunnen we fundamentele principes herkennen die niet alleen helpen om de dynamiek binnen een organisatie te begrijpen, maar ook om problemen en blokkades op een dieper niveau te onderzoeken en aan te pakken.

Hieronder belichten we de belangrijkste kenmerken die systemisch werk gebruikt om organisaties te bekijken als een geheel dat leeft, evolueert en op unieke wijze functioneert binnen een groter geheel.

1. Gericht op overleven

Een levend systeem, zoals een organisatie, is gericht op overleven. Voor bedrijven betekent dit niet alleen blijven bestaan, maar zich ook aanpassen en mee veranderen met de markt. Dit aanpassingsvermogen houdt bedrijven levensvatbaar in een veranderende wereld. Elke organisatie heeft doorgaans een ontstaansreden – een idee, behoefte, of verlangen – die verder gaat dan puur voortbestaan. Bedrijven die flexibel meebewegen, tonen vaak veerkracht en overlevingskracht.

2. Elk systeem maakt deel uit van een groter systeem

Organisaties functioneren niet in isolatie. Ze maken deel uit van grotere systemen: de maatschappij, de klantengroepen die zij bedienen, de financiële markten, en de bredere geografische omgeving, zoals het land of continent waar ze gevestigd zijn. Deze bredere context oefent invloed uit op de organisatie en zorgt ervoor dat ze in verbinding blijft met een dynamische omgeving. De invloed van deze grotere systemen kan veelzeggend zijn over hoe het bedrijf functioneert en welke aanpassingen noodzakelijk zijn.

3. Een systeem leeft door permanente uitwisseling

Een organisatie kan alleen voortbestaan als er sprake is van continue uitwisseling met de omgeving. Deze uitwisseling kan betrekking hebben op kennis, informatie, geld, goederen en diensten. Ook binnen de organisatie zelf is uitwisseling essentieel: tussen teams, afdelingen, vestigingen en zelfs individuele medewerkers. Een levendige en gezonde dynamiek in deze uitwisseling brengt vitaliteit en groei in de organisatie, terwijl stagnatie vaak leidt tot problemen en belemmeringen.

4. Delen van een systeem staan ten dienste van het geheel

In het prille begin van een bedrijf dragen alle onderdelen duidelijk bij aan het hogere doel. Na verloop van tijd kan er echter een verschuiving plaatsvinden, waarbij bepaalde delen – zoals divisies, teams of vestigingen – zich meer gaan richten op hun eigen voortbestaan dan op dat van het geheel. Dit kan leiden tot spanningen of verstoringen, omdat het systeem alleen optimaal functioneert als elk onderdeel zich blijft verbinden aan het geheel.

5. Het geheel is meer dan de som der delen

Een levend systeem is meer dan de optelsom van zijn onderdelen. Afhankelijk van de leeftijd en groei ontwikkelt elke organisatie een eigen cultuur en signatuur, die herkenbaar blijft ondanks veranderingen. Of er nu fusies plaatsvinden, delen worden verkocht of locaties veranderen – het geheel behoudt een unieke identiteit. Mensen kunnen worden vervangen, maar de organisatie blijft zichzelf. Systemisch werk benadrukt dat veranderingen in onderdelen geen blijvend effect hebben als de kern van het geheel niet wordt aangepakt.

6. In de delen tonen zich de eigenschappen van het geheel

Mensen willen erbij horen en zich verbonden voelen met het geheel. Dit betekent dat medewerkers zich vaak gemakkelijk en snel aanpassen aan de rituelen, omgangsvormen en communicatiepatronen binnen een bedrijf. De manier waarop individuen zich uiten – door taalgebruik, kleding en sociale interacties – weerspiegelt de cultuur van de organisatie. Problemen of patronen die bij één individu of in een team naar voren komen, kunnen een aanwijzing zijn voor wat er onder de oppervlakte speelt in de organisatie als geheel.

7. Levende systemen kennen zelfregulering

Zelfregulering is cruciaal voor de overleving van een systeem en houdt het dynamische evenwicht in stand. Wanneer een organisatie uit balans dreigt te raken, genereert het systeem signalen om het evenwicht te herstellen. Dit kunnen symptomen zijn zoals gedrag van medewerkers, spanningen of conflictsituaties. Door te onderzoeken welk gedrag of welke symptomen zich voordoen, kan duidelijk worden wat het systeem probeert te beschermen of herstellen. Vaak zijn de waargenomen symptomen een poging om stabiliteit en evenwicht terug te brengen.

8. Een dynamisch evenwicht tussen behoud en uitwisseling

Een levend systeem balanceert voortdurend tussen behoud en uitwisseling. ‘Behoud’ zorgt voor interne samenhang, continuïteit en stabiliteit, waarbij het systeem trouw blijft aan zijn identiteit, geschiedenis en verworven ervaring. ‘Uitwisseling’ zorgt daarentegen voor vernieuwing, groei en aanpassing aan de veranderende wereld. Binnen organisaties zijn er vaak mensen of afdelingen die trouw zijn aan behoud, terwijl anderen juist gericht zijn op vernieuwing. Beide krachten zijn essentieel om een levend systeem in balans te houden en in staat te stellen om mee te blijven bewegen met de omgeving.

Systemisch werk: de waarde van het werken met levende systemen

Door organisaties te zien als levende systemen, krijgen we een compleet en diepgaand inzicht in de werking ervan. Deze benadering helpt leiders en managers om verder te kijken dan individuele problemen of afdelingen en te focussen op de onderliggende dynamiek binnen het hele systeem. Het bewust worden van patronen, zelfregulering en de balans tussen behoud en uitwisseling stelt hen in staat om duurzame veranderingen door te voeren.

Bekijk jouw organisatie als levend systeem

Systemisch werk kan jouw organisatie helpen om de verborgen dynamieken zichtbaar te maken en te werken aan een gezonde, levendige balans. Wil je weten wat systemisch werk kan betekenen voor jouw bedrijf? Neem contact op met LifeBizz om te verkennen hoe onze op maat gemaakte aanpak je kan helpen de diepte in te gaan. Maak een afspraak voor een kennismakingsgesprek of meld je aan voor onze MasterClass Systemisch kijken naar je team of de Organisatie- en Teamopstellingen dag als vraagsteller of representant.

Organisatieopstellingen zijn een krachtige methode om complexe vraagstukken binnen bedrijven te onderzoeken en op te lossen. Toch is het voor veel organisaties niet altijd helder hoe breed de toepasbaarheid van een opstelling kan zijn. Of het nu gaat om het aanpakken van terugkerende problemen, het begeleiden van veranderingen, of het verkennen van verschillende strategische opties – een organisatieopstelling biedt waardevol inzicht en helpt leiders en managers betere beslissingen te nemen.

In deze blog bespreken we drie veelvoorkomende manieren waarop een organisatieopstelling kan worden ingezet: als diagnose-instrument, als veranderinstrument en om scenario’s te onderzoeken.

1. Opstelling als diagnose-instrument

Een organisatieopstelling kan worden ingezet als diagnostisch hulpmiddel om inzicht te krijgen in de oorsprong van een probleem. Vaak zijn de symptomen van een issue wel zichtbaar – bijvoorbeeld een team dat niet goed functioneert of doelen die niet worden gehaald – maar blijft de oorzaak onduidelijk. Door een opstelling uit te voeren, worden de onderliggende dynamieken en belemmeringen zichtbaar. Met dit inzicht kan een leider of manager gerichte interventies doen om het probleem op te lossen.

Voorbeeld: Een verkoopteam stagneert. Hoewel er genoeg ideeën en initiatieven zijn, worden ze niet omgezet in resultaten. In de opstelling wordt zichtbaar dat het hoofd van het verkoopteam op een dieper niveau angst ervaart om veranderingen toe te laten. Dit inzicht helpt de directie om interventies te doen die de angst wegnemen en het team weer in beweging brengen.

Als diagnose-instrument helpt een opstelling dus om niet alleen symptomen aan te pakken, maar om de oorzaak van het probleem te doorgronden. Hierdoor worden oplossingen duurzamer en effectiever.

2. Opstellingen als veranderinstrument

Wanneer organisaties grote veranderingen willen doorvoeren, zoals een reorganisatie of fusie, kan een opstelling helpen om inzicht te krijgen in wat er nodig is om de transitie soepel te laten verlopen. Daarnaast biedt een opstelling de mogelijkheid om eventuele belemmeringen of weerstand binnen de organisatie op voorhand te onderzoeken.

Voorbeeld: Een bedrijf staat voor een ingrijpende reorganisatie. Afdelingen worden samengevoegd, medewerkers worden ontslagen, en andere teams worden uitgebreid. Tijdens de opstelling wordt duidelijk dat er binnen de organisatie veel verwarring en angst heerst. Uit het beeld van de opstelling blijkt dat de organisatie meer rust ervaart als de directie duidelijk communiceert over de noodzaak van de reorganisatie en medewerkers die vertrekken eert voor hun bijdrage aan het bedrijf. Deze inzichten helpen de directie om de verandering op een respectvolle en strategische manier door te voeren.

Opstellingen als veranderinstrument maken het mogelijk om niet alleen een verandering door te voeren, maar ook om draagvlak te creëren en weerstand te verminderen.

3. Opstelling om diverse scenario’s te onderzoeken

Een organisatieopstelling kan ook worden ingezet om de gevolgen van verschillende keuzes en scenario’s te onderzoeken. Het biedt leiders en managers de mogelijkheid om vooraf te verkennen welke dynamieken en uitdagingen een bepaalde beslissing met zich mee kan brengen. Zo kunnen zij beter onderbouwde keuzes maken.

Voorbeeld:Een snelgroeiend bedrijf overweegt een uitbreiding en heeft verschillende opties in gedachten: meer medewerkers aannemen in hetzelfde pand, een nieuwe vestiging openen, meer automatiseren, of iets anders waar ze nog niet aan hebben gedacht. Tijdens een opstelling worden alle opties onderzocht. De dynamieken en informatie die hierbij naar voren komen, geven de directie waardevolle inzichten die hen helpen om een weloverwogen beslissing te nemen.

Met een opstelling kunnen organisaties niet alleen de voor- en nadelen van hun opties beter begrijpen, maar ook eventuele verrassingen of ongeziene effecten vooraf in kaart brengen.

De brede toepasbaarheid van organisatieopstellingen

Kort samengevat kunnen organisatieopstellingen worden ingezet voor uiteenlopende vraagstukken. Ze bieden dieper inzicht, maken verborgen dynamieken zichtbaar en ondersteunen leiders en managers bij het maken van gerichte en effectieve keuzes.

Enkele veelvoorkomende toepassingen zijn:

Het verkrijgen van inzicht in de achtergrond of oorzaak van een probleem.
Het onderzoeken van gewenste of ongewenste veranderingen binnen de organisatie.
Het verkennen van verschillende keuzemogelijkheden, zoals strategische beslissingen, productlanceringen, vestigingslocaties of doelgroepselecties.

Door de flexibiliteit en diepgang van organisatieopstellingen zijn ze geschikt voor een breed scala aan uitdagingen, variërend van operationele kwesties tot strategische beslissingen.

Ontdek de mogelijkheden van organisatieopstellingen voor jouw organisatie

Wil je ontdekken hoe een organisatieopstelling jouw bedrijf kan helpen om complexe vraagstukken op te lossen of belangrijke beslissingen te nemen? Neem contact op met LifeBizz om een kennismakingsgesprek te plannen. Of ervaar zelf de kracht van een opstelling tijdens onze MasterClass Systemisch kijken naar je team of ontdek meer over systemisch werk tijdens de Organisatie- en Teamopstellingen dag. Meld je aan en krijg diepgaand inzicht in wat jouw organisatie nodig heeft om verder te groeien.

Systemisch werk ziet organisaties als levende systemen